Waterstofwijk Erflanden
Nederland moet van aardgas af. Waarom eigenlijk?
Aardgas is een fossiele brandstof. Bij de verbranding komt er CO2 vrij. Wij stoten al honderden jaren zoveel CO2 uit dat de temperatuur op aarde op dit moment snel stijgt. Als we niks doen, stijgt de temperatuur deze eeuw waarschijnlijk met meer dan 3 graden. In 2050 moet Nederland helemaal gestopt zijn met het gebruik van aardgas.
Waarom is gekozen voor een deel van de Erflanden?
Nederland moet van aardgas af. Er zijn verschillende manieren waarop dat kan. Waterstof kan daar een van zijn. Erflanden is geschikt als demonstratiewijk voor waterstof omdat opslag van waterstof dichtbij kan en Noord-Nederland een goed waterstofnetwerk heeft. We kunnen starten met toepassing van waterstof in de nieuwbouw in Nijstad-Oost waarna we in Erflanden aan de slag kunnen.
Hoe is het plan tot stand gekomen?
Gemeente Hoogeveen heeft samen met 22 partners gewerkt aan het plan om een bestaande wijk in Nederland om te zetten van aardgas naar waterstof met hergebruik van het bestaande aardgasnetwerk en waterstof cv-ketel. Op basis hiervan is een plan ingediend bij Programma Aardgasvrije Wijken voor woningen in Erflanden en is een subsidie van € 4,4 miljoen toegekend gekregen. De partners in dit project zijn:
- overheid, bedrijfsleven en onderwijs
- het Rijk dat ons subsidieert (Programma Aardgasvrije Wijken) en met ons een Green Deal heeft ondertekend, gericht op het gezamenlijk oplossen van belemmeringen in het project
- de provincie Drenthe als partner en subsidiegever
- de Hanzehogeschool, waar een waterstof cv-ketel is ontwikkeld
- onze partnerstad in waterstof: Stad aan ’t Haringvliet in Zuid Holland, ook een project voor waterstof in een bestaande wijk.
Wat is waterstof?
Waterstof is een brandbaar gas. Het wordt niet uit de grond gehaald, zoals aardgas. Het wordt gemaakt. Dat gebeurt in installaties waar water met elektriciteit wordt gesplitst in zuurstof en waterstof. Als het verbrand wordt, komt er geen CO2 vrij, zoals bij de verbranding van aardgas of benzine wel gebeurt. CO2 is één van de belangrijkste broeikasgassen: het zorgt voor de opwarming van de aarde. Waterstof kan door het bestaande gasleidingnetwerk gebruikt worden om huizen te verwarmen, net als aardgas. Het is niet geschikt om op te koken. Daarom krijgen huizen die meedoen aan Project Waterstof Hoogeveen een inductiekookplaat.
Is waterstof veilig?
Waterstof is net zo veilig te gebruiken als aardgas. Het is natuurlijk wel een brandbaar gas. En daarom werken we er net zo voorzichtig mee als met aardgas. Een groot voordeel van waterstof is dat er geen giftige koolmonoxide vrijkomt bij verbranding.
Hoe veilig is de toepassing van waterstof in mijn woning?
Net zo veilig als aardgas. Bij verbranding van aardgas komt koolmonoxide vrij en bij waterstof niet. Op dat punt is waterstof veiliger dan aardgas. Alle kennis die is opgedaan in de projecten en onderzoeken in Nederland en Europa (zoals het project van Stedin in Uithoorn, test van waterstofketels, leidingwerk, koppelingen en gasmeter op ENTRANCE, nationaal onderzoeksprogramma Hydelta) wordt gebruikt voor een zorgvuldige en veilige toepassing van waterstof in de woning. In de woning worden alle apparaten voorzien van een Certificering/CE-keurmerk, afgegeven door een onafhankelijke partij zoals KIWA. Hiermee is de veiligheid geborgd. Ook worden de werkprotocollen aangepast aan waterstof en installateurs geschoold. Er is inmiddels ook een aantal woningen in Lochem overgezet naar waterstof.
We werken met gerenommeerde partijen op dit gebied: RENDO, Netwerkbeheer Nederland, Gasunie, NAM, Veiligheidsregio Drenthe. Bij de veiligheid heeft ook de Autoriteit Consument en Markt een belangrijke rol. Zij eist dat er een veilig waterstofsysteem komt. RENDO is verantwoordelijk dit aan te tonen en partijen als de Staatstoezicht op de Mijnen hoeden ook toezicht op een veilige aanleg van het waterstofsysteem.
Bij het overzetten van een woning van aardgas naar waterstof worden de binnenleidingen getest op lekkages. Er is meetapparatuur beschikbaar waar monteurs van netbeheerders mee werken. Daarnaast kunnen zullen in de woningen waterstofdetectiemelders worden geplaatst, die net zo werken als een rook/koolmonoxide melder.
Gaat Hoogeveen zelf waterstof produceren voor dit project?
Uitgangspunt is dat groene waterstof gebruikt wordt in Hoogeveen. Alleen in geval van calamiteiten kan grijze waterstof gebruikt worden. In eerste instantie wordt waterstof in tubetrailers aangevoerd. De waterstof opslag komt op een terrein tussen de NAM-locatie Ten Arlo en de snelweg A28. De gebeurt in tubetrailers, dit zijn speciale tankwagens voor waterstof. Voor de locatie is een veiligheidsanalyse gedaan, die ook is opgenomen in het bestemmingplan.
Het is de bedoeling dat waterstof in de buurt van Erflanden gemaakt gaat worden. Lokale productie van waterstof is ook nodig omdat als de vraag stijgt als meer woningen worden aangesloten.
Essent is de energieleverancier die waterstof aan consumenten verkoopt. De prijs die Essent hiervoor in rekening brengt bij de consument, kan afwijken van de prijs van aardgas. Als de prijs voor waterstof hoger ligt dan die van aardgas, compenseert de gemeente dit maandelijks aan de consument. De ‘niet meer dan anders prijs’ beweegt mee met de tarieven die Essent in rekening voor aardgas.
De Autoriteit Consument en Markt eist dat er leveringszekerheid is, ook in koude periodes. RENDO, de partij die de waterstof gaat leveren, en Essent, die de waterstof gaat verkopen aan de consument, zijn gezamenlijk verantwoordelijk aan te tonen dat er altijd voldoende waterstof beschikbaar is.
Wat zijn de nadelen van aardgas?
Aardgas is een fossiele brandstof. Bij de verbranding komt er CO2 vrij. Wij stoten al honderden jaren zoveel CO2 uit dat de temperatuur op aarde op dit moment snel stijgt. Als we niks doen, stijgt de temperatuur deze eeuw waarschijnlijk met meer dan 3 graden. Dat heeft grote gevolgen voor de aarde, zoals het stijgen van de zeespiegel. In 2050 moet Nederland helemaal gestopt zijn met het gebruik van aardgas. Bij de verbranding van waterstof komt er geen CO2 vrij.
Nee. Overgaan op waterstof is een vrije keuze. Er ligt een mooie kans om gratis over te gaan op groene waterstof, met dezelfde energielasten als met aardgas. Maar uiteindelijk is het aan u zelf om de keuze te maken.
Hoe werkt een schouw?
Het is belangrijk om te weten wat de exacte situatie is om de ombouw te verzorgen. Daarvoor doen we een schouw. Bij een schouw komen verschillende experts in uw woning om de situatie op te nemen. Het gaat dan om de volgende zaken:
• Waar hangt de cv-ketel?
• Wat voor leidingen lopen door het huis?
• Waar zit de meterkast?
• Op wat voor fornuis wordt gekookt?
• Is er verder gasapparatuur in huis?
• Is er verduurzamingsapparatuur geïnstalleerd?
• Hoe is het energieverbruik van de woning?
Hele praktische zaken. De schouw wordt uitgevoerd door de RENDO, installateurs en medewerkers van de gemeente. De schouw duurt ongeveer een uur.
Kan ik zelf een leverancier kiezen voor de installatie of onderhoud?
Waterstof wordt geleverd door Essent: zij zijn de enige die dit kunnen leveren. U krijgt dus ook een energiecontract bij Essent. De prijs die u voor waterstof betaalt, is gekoppeld aan de prijs van aardgas. De prijskoppeling staat 15 jaar vast en u betaalt nooit meer dan de prijs van aardgas. U kunt een jaarcontract nemen of een contract met variabele tarieven. De variabele tarieven worden eens in het half jaar aangepast. Wij regelen de overstap naar Essent voor u.
Moet ik overstappen van energieleverancier?
Waterstof wordt geleverd door Essent: zij zijn de enige die dit kunnen leveren. U krijgt dus ook een energiecontract bij Essent. De prijs die u voor waterstof betaalt, is gekoppeld aan de prijs van aardgas. De prijskoppeling staat 15 jaar vast en u betaalt nooit meer dan de prijs van aardgas. U kunt een jaarcontract nemen of een contract met variabele tarieven. De variabele tarieven worden eens in het half jaar aangepast. Wij regelen de overstap naar Essent voor u.
Is de nieuwe cv-ketel van mij?
De waterstof cv-ketel die in uw huis geplaatst wordt, krijgt u gratis in bruikleen voor een periode van twee jaar. In die 2 jaar wordt het onderhoud betaald en gedaan door Remeha. Dit is een ‘veldtestketel’: een nieuw model ketel. Als de testperiode afgelopen is, levert Remeha een andere waterstofketel. Deze is van u en hier hoeft u ook niet voor te betalen.
Wat doe ik als mijn huidige ketel kapot gaat?
U hebt een aantal opties: repareren, een cv-ketel huren of een nieuwe cv-ketel aanschaffen. Ook kunt u de overstap maken om van aardgas naar verwarming met een warmtepomp.
Heb ik invloed op de vervangende apparaten die ik in mijn woning krijg?
De vervanging gebeurt in overleg. We kijken naar uw bestaande apparatuur en bieden daarvoor een alternatief aan.
Voor gashaarden zijn op dit moment elektrische haarden ter vervanging beschikbaar. Waterstof sierhaarden zijn in ontwikkeling. De verwachting is dat deze binnen 2 jaar beschikbaar zijn.
Wat gebeurt er met de apparatuur die uit de woning gaat?
De apparatuur is eigendom van de bewoners (behalve de gasmeter) en bewoners bepalen zelf wat ermee gebeurt. Een optie is is om een marktplaats op te zetten voor de buurt zodat nog bruikbare cv-ketels en andere apparatuur bij andere buurtbewoners kunnen worden geplaatst. Dat kan handig zijn als overbrugging in afwachting van de omzetting naar waterstof.
Wat als het waterstofproject niet werkt?
Als er sprake is van overmacht, kan het zijn dat de waterstofpilot helemaal moet stoppen. In dat geval wordt uw woning weer aangesloten op aardgas en de waterstof cv-ketel vervangen door een aardgasketel. De kosten hiervan worden betaald uit de subsidie. De geplaatste inductiekooktoestellen worden niet vervangen.
Behoudt mijn huis zijn waarde als ik overstap op waterstof?
Waterstof is een duurzame energievoorziening die bijdraagt aan de waardevastheid van uw woning. Wij verwachten geen effect op de waarde van uw woning.
Wat kost waterstof?
Waterstof is nu nog duurder dan aardgas. Maar u betaalt niet meer, omdat de prijs gekoppeld is aan de aardgasprijs. Bovendien zorgen we ervoor dat deelnemers aan het project 15 jaar lang nooit méér betalen voor waterstof dan ze voor aardgas zouden doen. En als waterstof goedkoper wordt dan aardgas, geldt de prijs van waterstof.
Wat kost de overgang van aardgas naar waterstof ons als huishouden?
De kosten voor de ombouw worden betaald uit de subsidie die het Rijk heeft gegeven voor dit project. Bewoners betalen dus niets voor de ombouw. De ombouw houdt in:
- Vervangen van de gasmeter waterstofmeter
- Plaatsen van een waterstof cv-ketel
- Vervangen van een aardgaskooktoestel door een vergelijkbaar kooktoestel met een inductiekookplaat
- Een pannenset voor inductie koken
- Aanpassing van de meterkast voor inductie koken
- Alternatief voor een eventuele siergashaard
Hoe zorgen jullie ervoor dat ik niet meer betaal voor waterstof dan voor aardgas?
Als u meedoet met Project Waterstof Hoogeveen, tekent u een leveringsovereenkomst bij Essent. Essent schrijft maandelijks de kosten af, net zoals ze dat bij aardgas zouden doen. Via de gemeente krijgt u maandelijks subsidie om te zorgen dat u niet meer betaalt voor waterstof dan voor aardgas. Deze subsidie wordt maandelijks voor de afschrijving van het maandbedrag uitgekeerd.
Hoe wordt dit project betaald?
Gemeente Hoogeveen heeft samen met 22 partners gewerkt aan het plan om een bestaande wijk in Nederland om te zetten van aardgas naar waterstof met hergebruik van het bestaande aardgasnetwerk en waterstof cv-ketel. Op basis hiervan is een plan ingediend bij Programma Aardgasvrije Wijken van de overheid. En hebben we een subsidie gekregen van 4,4 miljoen. Van dit geld betalen we de ombouw in de woning, zoals de installatie van de waterstof cv-ketel en het eventueel vervangen van het kooktoestel. En we gebruiken het om de meerprijs van waterstof te compenseren, zodat u geen hogere rekening krijgt.
Behoudt mijn huis zijn waarde als ik overstap op waterstof?
Waterstof is een duurzame energievoorziening die bijdraagt aan de waardevastheid van uw woning. Wij verwachten geen effect op de waarde van uw woning.
Er zijn 3 mogelijkheden om te beginnen: bij de Noorddreef, Blankvoorn en Brasem. Die plekken zijn makkelijk aan te sluiten omdat ze dicht bij de waterstofleiding van Nijstad-Oost liggen. De locatie is natuurlijk ook afhankelijk van de toestemming van bewoners om te gaan in de ombouw.
In Nijstad-Oost wordt een leidingnetwerk aangelegd voor waterstof. Als dit in gebruik is genomen, en er dus waterstof door aangevoerd wordt, kan de oversteek gemaakt worden naar de Erflanden. Dat gedeelte van Nijstad-Oost moet klaar zijn om ook in Erflanden te kunnen starten.
In theorie kan dat maar in de praktijk is het niet haalbaar om een enkel huis op waterstof te zetten. Er moet dan namelijk naast de aardgasleiding een aparte waterstofleiding worden aangelegd. Dat is te kostbaar. Juist het hergebruik van het bestaande aardgasnetwerk is aantrekkelijk omdat daar geen extra investering voor nodig is.
RENDO/N-tra
RENDO start begin mei 2023 met de aanleg van het waterstofnetwerk. Hiermee kan waterstof van de loslocatie naar woningen worden getransporteerd. Verder heeft RENDO een ontwerp gemaakt voor de aansluitleiding en gasmeteropstelling die in de meterkast van de woningen uitkomen. Dit ontwerp wordt getoetst op veiligheid.. Als penvoerder van het project heeft RENDO de omgevingsvergunning aangevraagd en is het proces van de aanvraag voor de gedoogbeschikking bij toezichthouder ACM gestart. Voor alle niet-gereguleerde zaken met betrekking tot waterstoftransport is N-TRA (onderdeel RENDO-groep) aangehaakt. Zo neemt N-TRA de coördinatie op zich van het terrein waar het Waterstofontvangstation moet komen, evenals de aanbesteding van de civiele werkzaamheden. Dit alles om te zorgen dat de gehele installatie in september 2023 technisch gereed is.
Essent
Essent zoekt voor dit project een een geschikte partij voor de inkoop van de groene waterstof. Belangrijke aandachtspunten hierbij zijn een goede prijs, veiligheid op de invoedlocatie en leveringszekerheid. Het doel is dat bewoners het thuis warm hebben en daarvoor niet meer geld kwijt zijn dan anders.
Remeha
Remeha stelt een gecertificeerde waterstof cv-ketel beschikbaar voor het project Waterstofwijk Hoogeveen. Deze zogenaamde ‘veldtestketel’ is een nieuw model ketel die wordt geplaatst in de eerste woningen in de Erflanden die op waterstof overgaan. Uiteraard staat ook voor Remeha de veiligheid voorop. Het gebruik van de ketel wordt daarom op afstand bijgehouden. Verder verzorgt Remeha onderhoud aan de ketel.
Gasunie
Gasunie is een energie infrastructuurbedrijf dat zich op vele vlakken hard maakt voor de verduurzaming van de energievoorziening. In dit project brengt Gasunie kennis en ervaring in zodat betrokken partijen kunnen leren wat er voor nodig is om waterstof in de gebouwde omgeving in te zetten. Meer specifiek wordt door Gasunie een ontvangststation voor de waterstof ontworpen en gebouwd. In deze installatie wordt de hoge druk vanuit de opslag/trailers verlaagd naar de druk van het Rendo distributienetwerk. Tevens wordt hier odorant aan de waterstof toegevoegd zodat dit dezelfde kenmerkende geur heeft die met van aardgas gewend is. Na ingebruikname zal Rendo het waterstof ontvangstation beheren.
New Energy Coalition
New Energy Coalition is penvoerder van het programma HEAVENN, waar het project Waterstofwijk Hoogeveen een onderdeel van is. Binnen HEAVENN komen verschillende waterstofprojecten en activiteiten op het gebied van productie, distributie, opslag en eindgebruik in Noord-Nederland samen. Het programma is bedoeld om ervaring op te doen met de mogelijkheden van waterstof en dit te delen met andere partijen in de sector.
Bewoners van de Waterstofwijk Hoogeveen zijn getuige van de inzet van een redelijk nieuwe toepassing van waterstof. In het project wordt ook de data van waterstofgebruik gemeten . Zo krijgen we in de praktijk een beeld van de kansen en mogelijkheden van waterstof in de gebouwde omgeving.
NAM
De NAM stelt voor het project Waterstofwijk Hoogeveen de locatie van het losstation en het waterstof ontvangststation beschikbaar.
BAM
BAM is de aannemer die de aanleg doet van het waterstof distributienetwerk.
HEAVENN
HEAVENN is een grootschalig programma, dat met Europese subsidie werkt aan demonstratieprojecten waarin productie, distributie, opslag en lokaal eindgebruik van waterstof worden samengebracht in een Hydrogen Valley, die als blauwdruk kan dienen voor heel Europa en ook daarbuiten.
Het concept is gebaseerd op de ontplooiing en integratie van bestaande en geplande projectclusters in Noord-Nederland: Eemshaven, Delfzijl, Zuidwending, Emmen, Groningen de gemeente Hoogeveen met de Waterstofwijk. Vanuit de subsidie van Europa worden onder andere de waterstof cv-ketels betaald.
Provincie Drenthe
De provincie Drenthe draagt bij aan de realisatie van de Waterstofwijk met de cofinanciering van het HEAVENN programma.
Stronghouse
De gemeente Hoogeveen ontvangt ook ook Europese subsidie vanuit het programma Stronghouse. Stronghouse streeft naar duurzame huisvesting voor sterke gemeenschappen Als onderdeel van de energietransitie analyseert en herontwerpt Stronghouse maatregelen om huiseigenaren – individueel en op buurtniveau – te motiveren en te faciliteren om te investeren in energierenovatie/renovatie van hun woning. Stronghouse betrekt, stelt en stelt huiseigenaren en buurten in staat om te investeren en de ecologische voetafdruk van hun huizen te verkleinen. Stronghouse wil huiseigenaren ondersteunen in hun reis van eerste interesse tot planning, financiering en contractering van energierenovatie. Daarom ontwikkelt, past en herontwerpt Stronghouse maatregelen die huiseigenaren in staat stellen te investeren, schaalgrootte te organiseren en toegang te krijgen tot diensten en producten.
Programma Aardgasvrije Wijken
De gemeente Hoogeveen heeft via het Programma Aardgasvrije Wijken een bijdrage van 4,4 miljoen euro gekregen om in een deel van de wijk Erflanden aardgas te vervangen door groene waterstof. Dat kan door het bestaande aardgasnetwerk te gebruiken voor het vervoer van waterstof en door de huidige cv-ketels te vervangen door waterstof cv-ketels. Het doel van het landelijke Programma Aardgasvrije Wijken is om te leren op welke wijze de wijkgerichte aanpak kan worden ingericht en opgeschaald.
Regiodeal Zuid- en Oost-Drenthe
Het Waterstof Tiny House is gefinancierd vanuit de Regio Deal Zuid- en Oost-Drenthe. Het gaat dan om de bouw, het bijbehorende lesprogramma en de tournee van het Waterstof Tiny House. Binnen de Regio Deal Zuid- en Oost-Drenthe werken verschillende partijen met elkaar samen aan het verbeteren van de welvaart in de regio. Ook het bedrijfsleven zet expertise en netwerk in om het tiny house te realiseren.